تفاوت انواع میوه و سبزی در نرخ تنفس و زمان ماندگاری

در بین دیگر گروه های مواد غذایی انواع میوه، سبزی و صیفی به دلیل شرایط نگهداری و حفظ کیفیت سخت تر دارای فرایند عرضه و تقاضای متفاوتی هستند. زمان عرضه و کیفیت محصولات دو فاکتور مهم دستیابی به بازارهای مورد نظر در اینگونه محصولات است. هر ساله در ایران 35 میلیون تن مواد غذایی با ارزش تقریبی 15 میلیارد دلار به هدر می رود و اتلاف می شود. میوه ها و سبزیجات بخش مهمی از این هدر رفت و اتلاف هستند و میزان آبی که با اتلاف این گروه از مواد غذایی از دست می رود، معادل 9.3 میلیارد متر مکعب با ارزش تقریبی 3 میلیارد دلار است. دیگر ابعاد این هدر رفت، مانند تاثیر بر رژیم غذایی و جمعیت گرسنگان، هدر رفت منابع خاکی و هوایی، همچنین تاثیر آن بر اکوسیستم طبیعی را نیز باید لحاظ کرد.

مهمترین عواملی که منجر به کاهش کیفیت و در نتیجه اتلاف و هدر رفت انواع میوه، سبزی و صیفی می شود عبارتند از:

• از دست رفتن آب محصول
• آسیب های مکانیکی
• وقوع واکنش های فساد غذایی، رشد میکروب و کپک
• بلوغ بیش از حد محصول
• نرم شدن و آسیب رسیدن به بافت محصول
• سرمازدگی یا گرمازدگی
• حساسیت به اتمسفر محل نگهداری، مانند حساسیت به اتیلن

اما به کمک برخی عوامل و رعایت شرایط بهینه کشت، داشت و برداشت این محصولات می توان از هدر رفت و اتلاف بیشتر آن ها جلوگیری کرد و زمان ماندگاری این محصولات را تا حد زیادی افزایش داد. از جمله مهمترین عوامل موثر بر حفظ کیفیت و افزایش زمان ماندگاری انواع میوه، سبزی و صیفی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رعایت اصول کشت ( مانند انتخاب سیستم کود، خاک و آبیاری مناسب، انتخاب بذر و نشاء با کیفیت و …)
• اجرای اصولی فرایندهای داشت و برداشت ( مانند آبیاری مناسب، سم پاشی بهنگام، برداشت اصولی محصول و …)
• ذخیره سازی و بسته بندی بهینه و متناسب با محصول
• حمل و نقل و توزیع مهندسی و بهینه

اما در بخش قبل در مورد پیچیدگی رفتار انواع میوه، سبزی و صیفی پس از برداشت صحبت کردیم. اگر هنوز نوشته نگاهی به فرایند زیستی میوه ها و سبزیجات را ندیده‌اید،

بخش اول

با توجه به بخش قبلی باید گفت رفتار هر یک از گونه های میوه، سبزی و صیفی در زمان برداشت و پس از برداشت متفاوت است و برای طراحی بسته بندی و زنجیره حمل و نقل کارا و مناسب، باید این نکته را در نظر داشت. در حقیقت می توان گفت بسته بندی و زنجیره حمل و نقل هر محصول کشاورزی تازه متفاوت و خاص آن محصول است. یکی از دلایل این تفاوت به نرخ متفاوت تنفس این محصولات پس از برداشت بر می گردد. برای مثال نمودار زیر نرخ تنفس چند محصول را در دماهای مختلف نشان می دهد:

از آنجاییکه در طول فرایند تنفس، این محصولات اکسیژن و قند موجود در بافت خود را به مصرف می رسانند و کربن دی اکسید، آب و اتیلن تولید می کنند، پس می توان با اندازه گیری غلظت کربن دی اکسید تولیدی هر محصول نرخ تنفس آن محصول را محاسبه و به کمک نرخ تنفس بسته بندی مناسب برای افزایش زمان ماندگاری محصولات را طراحی کرد.

در بخش بعدی این نوشتار با اصول طراحی بسته بندی های محصولات کشاورزی تازه بیشتر آشنا خواهیم شد.